Eerste monitoringsrapportage Wkb

Op 1 januari 2024 ging de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) van kracht, een fundamentele wijziging in het bouwproces. De hoofddoelen waren: het verbeteren van de bouwkwaliteit én het versterken van de positie van opdrachtgevers. Ruim een jaar later is de eerste officiële monitoringsrapportage gepubliceerd. Wat leren we uit de bevindingen van dit eerste monitoringsjaar? En wat betekent dit concreet voor opdrachtgevers? Wij zetten de belangrijkste inzichten op een rij.

De rapportage maakt vooral duidelijk dat 2024 een overgangsjaar was. Het aantal bouwmeldingen kwam pas na de zomer echt op gang. Tot eind 2024 werden 1.446 bouwprojecten geregistreerd onder gevolgklasse 1 (grondgebonden woningen, eenvoudige bedrijfsgebouwen). Maar het aantal gereedgemelde projecten, en dus de daadwerkelijke praktijkervaringen met oplevering en kwaliteitsverklaringen, bleef beperkt. Slechts 33 projecten werden eind 2024 afgerond.

Toch leverde dit een aantal inzichten op, vooral dankzij enquêtes, interviews en Wkb-ervaringssessies met betrokkenen uit de sector.

Deze ontwikkelingen sluiten aan bij de kern van de wet: preventie, transparantie en kwaliteitsverantwoording.

Tegenover de positieve geluiden staan ook aandachtspunten. Vooral over de uitvoeringspraktijk zijn nog veel vragen en zorgen:

• Administratieve lasten: veel aannemers ervaren een toename, onder andere doordat ze uitvoerig moeten documenteren en rapporteren aan de kwaliteitsborger. In sommige gevallen leidt dit tot vertraging of extra kosten.
• Lokale verschillen: er zijn forse verschillen in leges tussen gemeenten. Hoewel gemiddeld sprake is van een daling van 40% (omdat technische toetsing bij gemeenten vervalt), stijgen de kosten in sommige gemeenten juist.
• Gebrekkige uniformiteit: hoe aannemers informatie moeten aanleveren aan kwaliteitsborgers verschilt per instrument. Dit leidt tot onduidelijkheid en inefficiëntie. Uniformering wordt breed als wenselijk gezien.
• Onvoldoende bekendheid bij kleine partijen: kleinere aannemers en particuliere opdrachtgevers blijken vaak nog niet goed op de hoogte van hun verantwoordelijkheden en mogelijkheden onder de Wkb.

Ook gemeenten geven aan nog zoekende te zijn. Zij missen bijvoorbeeld een centrale registratie van incidenten en sancties en maken zich zorgen over de onafhankelijkheid van kwaliteitsborgers; vooral wanneer controles op afstand plaatsvinden.

De Wkb beoogt u als opdrachtgever meer bescherming te bieden en uit de eerste signalen blijkt dat dit in beginsel ook gebeurt. U krijgt beter inzicht in de technische staat van het bouwwerk, kunt eerder ingrijpen bij fouten, en hebt meer juridische instrumenten om op terug te vallen.

Belangrijk is wel dat u goed op de hoogte bent van wat de wet van u én van uw bouwpartners vraagt:

• Vraag altijd een opleverdossier op van de aannemer.
• Zorg dat u bent geïnformeerd over de financiële zekerheden (zoals garanties of verzekeringen).
• Wees alert op de waarschuwingsplicht: de aannemer moet u schriftelijk waarschuwen voor fouten of risico’s.

De invoering van de Wkb is een grote stap richting betere bouwkwaliteit en meer transparantie in het bouwproces. Dit eerste monitoringsjaar laat zien dat de fundamenten stevig zijn, maar dat er nog werk aan de winkel is om het systeem echt goed te laten landen.

Als Kenniscentrum Het Spanjaard blijven wij de ontwikkelingen nauwgezet volgen en vertalen we de impact van de Wkb naar praktische handvatten voor onze opdrachtgevers. Heeft u vragen, of wilt u sparren over hoe u als opdrachtgever uw positie optimaal benut binnen het Wkb-stelsel? Neem gerust contact met ons op.